Шифокорларнинг оғир кўтармаслик, организмни ҳаддан зиёд зўриқтирмаслик ёки кескин ва қалтис жисмоний ҳаракатлар қилмаслик каби маслаҳатларига ҳаммамиз ҳам амал қилавермаймиз. Соғлиғимизга беэътиборлигимиз оқибатида эса жиддий муаммоларга дуч келишимиз эҳтимоли ошади. Умуртқа поғонаси чуррасининг вужудга келиши ҳам ана шундай муаммолардан бири.
Чурра кимларга хавф солади?
Чурранинг кимда, қачон ва қандай пайдо бўлиши мумкинлигини олдиндан айтиш қийин. Чунки бу касаллик муайян касб эгалари ёки маълум бир ҳудудда яшайдиганларга эмас, барчамизга хавф солиши эҳтимоли бор. Баъзан бир ёшгача бўлган гўдакларда туғма чурраларни кузатиш мумкин.
umurtqaҚайси аъзоларда юзага келиши мумкин?
Иссиқ жон бўлганимиздан кейин хасталанишимизни табиий қабул қилишга ўрганиб қолганмиз. Айниқса, «бел оғриғи» ёки «қорин оғриғи» кўпчилик учун оддий ҳолга айланиб улгурган. Оғриқ қолдирадиган дори ва мазлардан беармон фойдаланганимиз учун ҳам уларнинг номини уйқудалигимизда ҳам бемалол айта оламиз. Лекин биз аҳамият бермаган, аниқроғи, эътиборли бўлишни истамаган бу оғриқлар жиддий касалликлардан далолат бериши мумкин. Яшаш тарзи, таомнома ва овқатланиш тартиби, ёш, жинс, тана тузилиши ҳамда вазни, бошдан кечирилган касалликлар, жарроҳлик аралашуви, ирсий омилларнинг барчаси чурра ривожланишига таъсир қилади. Танамиздаги анатомик заиф нуқталар ва патологик тешикларда чурра ҳосил бўлиш эҳтимоли ортади. Чов, сон, киндик атрофи, қорин бўшлиғи, умуртқа поғонаси ва жарроҳлик амалиётидан қолган чоклар айнан шундай нозик соҳалар саналади.
Сабаб нима?
Қорин ички босимининг ошиши;
оғир жисмоний меҳнат;
тана вазнига нисбатан оғир юк кўтариш;
пешоб ажралишининг қийинлашуви;
қабзият;
узоқ вақт безовта қилган йўтал;
аёлларда туғруқ вақтидаги зўриқишлар чурра ҳосил бўлишига таъсир этувчи омиллар ҳисобланади. Бундан ташқари, мазкур омилларнинг барчаси чурра бўлганда унинг қисилишига сабаб бўлиши ҳам мумкин.
Қандай даволанади?
Чурра инсон танасидаги ўсимта ҳисоблангани, шунингдек, вақтида даволанмаса, салбий оқибатларга олиб келгани учун уни режали жарроҳлик йўли билан олиб ташлашади. Бунда бемор тўлиқ текширувлардан ўтказилади. Организмидаги барча тизимлар фаолияти ўрганилиб, соғлиғининг ҳолатига кўра операция қилинади. Масалан, юрак етишмовчилиги бор беморларни аввал кардиолог тавсиясига кўра даволаниши маслаҳат берилади, чунки анестезия юрак фаолиятига таъсир қилади. Чурра хуружида эса бу беморнинг ҳаёти хавф остида қолиши мумкин.
Умуртқа чурраси бундан мустасно. Яъни чурранинг бу турини консерватив, яъни дори-дармонларсиз даволаш мумкин. Айни кунда сув муолажалари ёрдамида бу хасталикни даволаш кенг йўлга қўйилган.
Чурранинг пайдо бўлган муддати жуда катта аҳамият касб этади. Уч ойгача бўлгани енгил, уч ойдан олти ойгача бўлган чурра эса сурункали ҳисобланади. Бундан ташқари, чурранинг ҳажмига ҳам эътибор қаратилади. Агар у 9 миллиметрдан кичик бўлса, жарроҳлик аралашувисиз даволаш мумкин.[ www.BePuL.NeT -Saytdan olindi]
Чурра хуруж қилганда...
Кўп ҳолатларда беморнинг кўнгли айнийди, қайт қилади, чурра жойлашган соҳа атрофига текканда ва қоринда тўлғоқсимон оғриқ кузатилади. Чурра катта ва таранг бўлиб қолади. Бу ҳолатларда оғриқ қолдирувчи дорилар қабул қилиш қатъиян таъқиқланади.
Ҳомиладор аёлда чурра бўлса...
Ҳомиладорликнинг биринчи ва сўнгги уч ойлигида чурра режали операция қилинмайди, чунки ҳомила хавф остида қолиш эҳтимоли бор. Иккинчи уч ойликда эса жарроҳлик амалиётини ўтказса бўлади. Ҳомиладор аёл фарзандини кесарча кесиш усули билан дунёга келтирса, бу амалиёт охирида чуррани олиб ташлаш мумкин.
Халқ табобати чурра олдида ожиз
Чурра ташхиси қўйилгач, ўзбилармонлик билан даволашга вақт ва маблағни сарфламай, шифокор маслаҳатига амал қилиш билан бемор энг тўғри йўлни танлаган бўлади. Баъзан умуртқа поғонасини босиш, уқалаш ва шунга ўхшаш амалиётлар билан даволашни таклиф этадиган табиблар ҳақида эшитиш мумкин. Ўзбилармонлик билан даволаш, шикастланиб турган умуртқанинг яна босим билан жароҳатланмаслигига ҳеч ким кафолат бермайди. Энг тўғри йўл бел оғриғи, оғриқнинг оёққа бериши, юролмаслик ҳолатларида шифокорга мурожаат қилишдир.
Жарроҳлик амалиётидан қўрқманг!
Бу хасталик асло қўрқинчли ва бедаво эмас, умуртқалараро дикс чурраси ҳали «янги» бўлса, осонгина даволанади. Агар жарроҳлик аралашуви тайинланса ҳам қўрқмаслик керак. Чуррадан азият чекаётганлар орасида «Аҳён-аҳёнда оғриқлар безовта қилади, ётсам ёки оғриган жойни силасам, ўтиб кетади, ваҳима қилиб шифокорга бориб юраманми?» дейдиганлар кўпчиликни ташкил этади. Баъзилар эса «Операциядан кейин чурра қайта пайдо бўлади» деган Миш-мишга ишониб, жарроҳлик амалиётига розилик беришмайди. Вақтида ўтказилмаган 15 дақиқалик жарроҳлик амалиёти 2 соатлик оғир амалиётга айланиши мумкин. Чунки чурра тешигида қисилиб қолган аъзоларнинг қон билан таъминланиши бузилиб, асаб толалари эзилиши туфайли аъзолар ҳаётийлиги сўниб, йиринглай бошлайди, бемор бунда кучли оғриқ ҳис этади. Чурра хуружида оғриқ давомий бўлиб, бемор шок ҳолатига тушиб қолади. Шошилинч жарроҳлик амалиётигина бемор ҳаётини сақлаб қолади. Анестезия беморнинг индивидуал ҳолатига кўра белгиланади.
Энг кўп тарқалган тури
Бугунги кунда умуртқалараро диск чурраси кўп учрайдиган касалликлар сирасига киритилмоқда. Бошқа турдаги чурралардан фарқли ўлароқ, уни беморнинг ўзи аниқлаш имконига эга эмас. Шифокор кўригида ҳам аниқ ташхис қўйилмайди. Бу касалликни компьютер ва магнит резонанс томографияси ўтказибгина аниқлаш мумкин.
Умуртқа чурраси нега кўпайиб кетди?
Умуртқалараро диск чурраси бугунга келиб кўпайган дейилишига сабаб шуки, илгари бугунгидай уни аниқлайдиган замонавий ускуналар бўлмаган. Илгари бод касали, букрилик, бел оғриғи сабаб шол бўлиш каби хасталиклар айнан умуртқалараро диск чуррасининг оқибатлари бўлган.[ www.BePuL.NeT -Saytdan olindi]
Белгилари
Умуртқа чуррасида мушак ва пайлар тортилиб, қаттиқ оғриқлар пайдо бўлади. Кислород ва озуқалар етишмаслигидан қўл-оёқлар музлайди, уюшади, ҳолсизланади. Ҳаракатланганда ва юрганда қаттиқ оғриқ пайдо бўлади. Баъзи ҳолларда ногиронлик даражасигача олиб келиши мумкин. Мана шуларни ҳисобга олиб, бундай касалликларга чалинган беморларга «оддий туз йиғилган» ёки «асаб толалари шамоллаган» деб қарамасдан, уларни ҳар томонлама, чуқур, индивидуал тиббий текширувдан ўтказибгина тўғри ва аниқ ташхис қўйиш мумкин.
Умуртқалараро диск чуррасини келтириб чиқарадиган асосий сабаблар
Умуртқа остреохондрози;
оғир жисмоний зўриқиш;
шикастланиш;
камҳаракатлилик;
ортиқча вазн;
наслда бу хасталикнинг борлиги.
Умуртқа чурраси аёлларда...
Бутун Жаҳон Соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, умуртқалараро диск чурраси эркакларга нисбатан аёлларда кўп учрар экан. Аёллардаги умуртқа чурраси даволанганидан кейин фарзандли бўлишга қаршиликлар йўқ. Ҳомиладор аёлга рентген, компьютер томографияси ва МРТ қўллаб бўлмагани сабабли унинг умумий шикоятларига қараб ташхис қўйилади. Болага ҳам, онага ҳам зарар етказмаган ҳолда даво чоралари қўлланилади.[ www.BePuL.NeT -Saytdan olindi]
Касаллик босқичлари
Хасталикнинг биринчи босқичида чурра ўлчами 2-3 мм. бўлади. Умуртқа бўйлаб қаттиқ оғриқ беради.
Иккинчи босқичида бу хасталик доимий оғриқ билан характерланади. Ўлчами 8-15 мм. бўлади.
Учинчи босқичда оғриқ ўта кучли бўлиб, асаб тизимига ҳам таъсир этади. Беморни юра олмаслик даражасига келтиради.
Мумкин эмас!
Вибромассаж мумкин эмас, чунки унинг кучи жуда юқори.
Чурра бор жойни қаттиқ ишқаламаслик лозим. Асаб толаларини сиқиб қўйиш хавфи бор.
Вертикал ҳолатда туриб, турли машқлар бажариш ҳам зарарли. Мушакларни зўриқтириш мумкин.
Ўз билганингизча массаж қилманг!
Ҳар доим оғриқ қолдирувчи мазь суртиб ишқалаш ҳам мумкин эмас!
Чурранинг олдини олинг!
Соғлом турмуш тарзига амал қилинг;
зах ва елвизакли жойларда турмасликка ҳаракат қилинг;
тана вазнингизни назорат қилинг, семирманг;
бел ва қорин мушакларини мустаҳкамлайдиган гимнастика (масалан, сузиш) билан шуғулланинг;
ўтирган ҳолда ишласангиз, ҳар соатда 10 дақиқа туриб юринг;
юрганда, ўтирганда ҳам қаддингизни тўғри тутинг;
қаттиқ матрас устида ухлашга одатланинг;
ётган ҳолда китоб ўқимаслик ва телевизор кўрмасликка ҳаракат қилинг;
оғир кўтарманг, кескин ҳаракатлардан тийилинг.
Олий тоифали шифокор-жарроҳ Миркамол МУҲАММЕДОВ тавсиялари асосида Дилноза Шуҳрат қизи тайёрлади
Nilufar Usmonova - Beparvo
